Afspiegelingsbeginsel

Moet u om bedrijfseconomische redenen een of meerdere werknemers ontslaan? Dan dient u zich te houden aan het afspiegelingsbeginsel. Het afspiegelingsbeginsel is wettelijk vastgelegd en bestaat uit een aantal verschillende regels. Aan de hand hiervan bepaalt u de volgorde van ontslag bij het vervallen van arbeidsplaatsen. Deze ontslagvolgorde heeft als doel de leeftijdsopbouw binnen de functie voor en na de ontslagen zoveel mogelijk hetzelfde te houden. Gebruik deze checklist om te bekijken hoe het afspiegelingsbeginsel werkt, welke uitzonderingen er zijn en waar u op moet letten.

Uitwisselbare functies

Het afspiegelingsbeginsel kunt u alleen toepassen als het uitwisselbare functies betreft. Dat zijn functies die qua functie-inhoud, vaardigheden en competenties, vereiste kennis, en niveau en beloning vergelijkbaar zijn. Het UWV zal deze criteria ook hanteren bij de beoordeling van uw aanvraag van een ontslagvergunning.

Alleen de functie zélf is bepalend voor de uitwisselbaarheid. U hoeft bijvoorbeeld niet het opleidingsniveau van individuele medewerkers in ogenschouw te nemen.

Voor u start met afspiegelen

Voordat u begint met het toepassen van het afspiegelingsbeginsel, dient u afscheid te nemen van ingehuurd personeel, zoals zzp’ers en uitzendkrachten. Daarna volgen de werknemers die de AOW-gerechtigde leeftijd bereikt hebben. Hierna komen de oproepkrachten. Als laatsten zijn de medewerkers met een tijdelijk contract aan de beurt. Dit gaat om contracten die nog maximaal 26 weken duren.

Vijf leeftijdsgroepen

Verdeel het aantal werknemers binnen een groep uitwisselbare functies over de volgende vijf leeftijdscategorieën:

15 tot en met 24 jaar;
25 tot en met 34 jaar;
35 tot en met 44 jaar;
45 tot en met 54 jaar;
55 jaar tot de AOW-leeftijd.

Lengte dienstverband

Werknemers met het kortste dienstverband komen het eerst voor ontslag in aanmerking. Gaat het om werknemers met een tijdelijk contract dat u niet tussentijds kunt opzeggen? Dan dient u naar de kantonrechter te stappen om te vragen het contract te ontbinden.

Per leeftijdscategorie draagt u de medewerker die het kortst bij u in dienst is als eerste voor ontslag voor. De leeftijdsopbouw binnen de categorie uitwisselbare functies moet zo veel mogelijk gelijk blijven. Het UWV zal toetsen of u het afspiegelingsbeginsel goed heeft toegepast.

In de voor uw organisatie geldende cao kunnen uitzonderingen staan over het afspiegelingsbeginsel en de lengte van het dienstverband. Ga dit eerst na.

Geen afspiegeling mogelijk

Uiteraard is er geen sprake van het afspiegelingsprincipe als uw organisatie in zijn geheel sluit, een hele categorie uitwisselbare functies komt te vervallen of één unieke functie verdwijnt. Daarnaast zijn er nog enkele uitzonderingen.

Hardheidsclausule

Werken uw medewerkers onder toezicht en leiding bij een derde? Dan kan het zo zijn dat uw opdrachtgever deze medewerker niet kwijt wil. In dat geval kunt u beroep doen op de hardheidsclausule. U moet wel objectief kunnen aantonen dat de opdrachtgever het verruilen van medewerkers niet aan zou kunnen.

Onmisbare werknemer

Moet u volgens het afspiegelingsbeginsel afscheid nemen van een werknemer die voor u onmisbaar is? Dan kunt u een beroep doen op het onmisbaarheidscriterium bij het UWV om af te kunnen wijken van het afspiegelingsbeginsel. U moet dan kunnen aantonen dat de werknemer zodanige bekwaamheden bezit, dat hij onmisbaar is voor de organisatie.

Opzegverbod of ziekte

Geldt er voor uw medewerker een opzegverbod? Dan geldt het afspiegelingsprincipe niet. Ook voor een zieke of gehandicapte werknemer die hierdoor zijn werk niet of minder kan doen geldt het afspiegelingsbeginsel niet.

Gebruik deze checklist om in te zien welke opzegverboden er zijn.

Moet u binnenkort collectief ontslag aanvragen voor uw organisatie? Gebruik dan onze handige afspiegelingstool!